Ogromna popularność serwisu Nasza-Klasa.pl niesie ze sobą niestety niebezpieczeństwo rozmaitych nadużyć związanych z nieodpowiedzialnym korzystaniem z niego przez internautów. W styczniu głośno było o kontroli portalu przeprowadzonej przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO), który stwierdził, że jego użytkownicy nie zdają sobie sprawy z zagrożeń związanych z pochopnym udostępnianiem prywatnych informacji.

NIEPOŻĄDANA "SŁAWA"

W ostatnim czasie do redakcji Dziennika Internautów trafiło kilka zgłoszeń dotyczących naruszenia prawa do prywatności przez innych użytkowników serwisu. W ramach własnych, bądź klasowych galerii opublikowali oni zdjęcia innych osób, bez ich wiedzy, ani zgody, na których nie zawsze przedstawieni byli w okolicznościach nadających się do publicznej prezentacji.

O tym, że nasz wizerunek w Sieci zyskuje coraz bardziej na znaczeniu (również w kwestiach zawodowych), pisaliśmy na naszych łamach DI kilka miesięcy temu.

Przepisy prawne odnośnie publikacji fotografii są dość jednoznaczne. W art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych czytamy, iż:

Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie". Konieczności tego typu zgody nie ma w przypadku "osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych", bądź "osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Kwestię podstaw prawnych omówiono szerzej na łamach serwisu Vagla.pl Prawo i Internet.

EKSPERYMENT

Mimo kilkukrotnego zgłaszania przez pokrzywdzonych Czytelników nadużycia za pośrednictwem udostępnionej na stronie funkcji, zespół administratorów N-K długo nie reagował. Postanowiliśmy zatem sami sprawdzić, jak wygląda procedura rozpatrywania wniosku z prośbą o usunięcie fotografii.

Znaleźliśmy w serwisie kilka fotografii redaktora umieszczone w profilu przez znajomą ze szkolnych czasów. W połowie stycznia 2008 r. wysłaliśmy zgłoszenie korzystając z linku "Zgłoś nadużycie" pod wybranymi zdjęciami, informując o publikacji zdjęć bez zgody osoby na nim występującej. Wiadomość ta została podpisana imieniem i nazwiskiem, zawierała także adres e-mailowy w razie pytań zwrotnych.

Dwa dni później skorzystaliśmy dodatkowo ze specjalnego formularza kontaktowego na stronie Nasza-Klasa.pl, w którym wyodrębniono nawet specjalną kategorię nadużycia: "Ktoś umieścił zdjęcie na którego umieszczenie nie wyrażam zgody". Zgodnie z sugestią, podaliśmy dokładne odnośniki do niepożądanych zdjęć, zostawiając także w tym przypadku dane osobowe i kontakt zwrotny.

OFICJALNE STANOWISKO

Czekając na rozpatrzenie wniosku, skontaktowaliśmy się z rzecznikiem Naszej-Klasy - Joanną Gajewską, informując ją o zgłaszanych nam przez Czytelników problemach i prosząc o szersze informacje na temat procedury rozpatrywania tego typu zgłoszeń przez administratorów serwisu.

Przedstawicielka portalu odparła, iż zgodnie z regulaminem N-K odpowiedzialność za publikowane zdjęcia spoczywa na użytkownikach serwisu, o czym wyraźnie mówi pkt. 6.5:

Użytkownik oświadcza, że wszelkie treści, w tym zdjęcia i dane osobowe, umieszczane przez niego w Serwisie, są prawdziwe i nie naruszają jakichkolwiek praw autorskich i osobistych. Użytkownik oświadcza również, że uzyskał zgodę innych osób na umieszczenie przez niego treści, przedstawiających lub odnoszących się do tych Osób.

- W przypadkach zaś uzasadnionych roszczeń interweniuje nasz sztab obsługi użytkownika, z którym można kontaktować się przez odpowiedni formularz na stronie (dział kontakt) - poinformowała Gajewska. - Ogółem dziennie otrzymujemy od użytkowników około 5 tys. maili, z których ok 10% związanych jest z różnego typu nadużyciami, w tym z nadużyciami związanymi ze zdjęciami, a przeważnie chodzi tu o nieprawidłowości związane z publikacją fotografii o treściach erotycznych. Zgłoszenia rozpatrywane są w terminie od 2 dni do 2 tygodni.

"POPROŚ O USUNIĘCIE"

Tyle teorii. W praktyce na odpowiedź z N-K odnośnie naszego zgłoszenia przyszło nam czekać aż 3 tygodnie. Co więcej, zamiast konkretów, otrzymujemy tylko formalne informacje, w których portal całą odpowiedzialność przenosi na użytkowników:

"(...) Jeżeli uważa Pan, ze któryś z Użytkowników zamieścił Pańskie zdjęcie bez Pańskiej zgody, to proszę o nawiązanie kontaktu z tą osobą. Pragniemy wskazać, że osoba zamieszczająca zdjęcie oświadcza, iż posiada prawo do publikacji danego zdjęcia i jego publikacja nie narusza praw osób trzecich. Jednocześnie pragniemy wskazać, że usługodawca, którym jest Nasza Klasa (...) nie może ponosić odpowiedzialności za przechowywane dane, jeśli nie wie o bezprawnym charakterze tych danych. (...) Nasza Klasa z chwilą otrzymania urzędowego zawiadomienia lub uzyskania wiarygodnej wiadomości o bezprawnym charakterze danych niezwłocznie uniemożliwi dostęp do tych danych."

Ewentualną pomoc portal oferuje dopiero w przypadku wystąpienia przeciwko użytkownikowi na drogę sądową. Nasza-Klasa przekaże wówczas jako materiał dowodowy informację o fakcie publikacji fotografii.

Dlaczego użytkownik musi czekać tyle czasu na ogólną odpowiedź, w której portal odmawia podjęcia jakichkolwiek działań? Odpowiedzi na powyższe pytanie udzielił nam szef działu obsługi klienta Naszej-Klasy Maciej Pajęcki.

- "Owe "urzędowe zawiadomienie" odnosi się wprost do zapisów wynikających z art. 14 Ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną. " - odpowiada Pajęcki, przypominając jednocześnie cytowany wcześniej punkt 6.5 regulaminu portalu. - "Z chwilą otrzymania żądania usunięcia zdjęcia stajemy w obliczu problemu polegającego na tym, że z jednej strony mamy żądanie usunięcia zdjęcia, a z drugiej strony wiążącą nas umowę - oświadczenie Użytkownika, który zamieścił zdjęcie. W takiej sytuacji nie mamy prawa do arbitralnego rozstrzygania, który z Użytkowników ma rację. Stąd też sugerujemy, aby Użytkownicy nawiązywali kontakt pomiędzy sobą."

Brak reakcji na zgłoszenie szef działu tłumaczy odpowiedzialnością wobec użytkowników za "ciągłość działania świadczonej usługi":
- "Zbyt pochopne usuniecie zdjęcia z naszej strony, oparte na arbitralnych przesłankach mogłoby skutkować roszczeniami z tytułu niewykonania przez nas zobowiązania jakim jest świadczenie określonej usługi. W zasadzie tylko urzędowe zawiadomienie wskazujące na bezprawny charakter danych (w tym miejscu zdjęcia) nakłada na nas prawny obowiązek usunięcia określonych danych (zdjęcia)." - wyjaśnia Pajęcki.

Jaki jest zatem sens umieszczania takiej opcji w formularzu zgłoszeń, skoro zgłaszający jest zazwyczaj odsyłany z kwitkiem?

- "Opcja ta w formularzy ma kilka uzasadnień. W przypadku zgłoszenia, Użytkownik zgłaszający problem dostaje od nas wskazówkę, aby skontaktował się bezpośrednio z osobą zamieszczającą zdjęcie. W większości przypadków po takim kontakcie strony dochodzą do porozumienia." - odpowiada przedstawiciel Naszej Klasy - "Porozumienie to nie polega wyłącznie na tym, że Użytkownik zamieszczający zdjęcie nagle je usuwa. Często jest tak, że zgłaszający nadużycie ostatecznie zgadza się na to, aby zdjęcie nadal było widoczne."

GŁOWA W PIASEK

Administratorzy zasłaniają się więc przepisami, które zwalniają ich z odpowiedzialności za opublikowane treści, do czasu otrzymania formalnego wniosku, który nakazywałby ich usunięcie. W sytuacji, gdy osoba odpowiedzialna za publikację odmawia usunięcia kompromitującej fotografii, pozostaje nam więc jedynie sądowe dochodzenie naszych praw.
Możliwość szybkiego zgłaszania tego typu przypadków jest zatem w praktyce fikcją. Skuteczna ochrona swego wizerunku przez osoby, które nie wyrażają zgody na publikację wizerunku na łamach portalu społecznościowego, staje się przy takich wymaganiach dla większości zainteresowanych internautów niemożliwa.

Kilkutygodniowe oczekiwanie na odpowiedź ze strony administratorów, a także czas potrzebny na podjęcie dalszych kroków sprawia, że zdjęcie, na którego publikację się nie zgodziliśmy, dostępne jest wbrew naszej woli przez okres co najmniej kilku tygodni od jego namierzenia. Nakładanie obowiązku formalnego udokumentowania praw do każdej z niepożądanych fotografii może sprawić, iż zwalczanie naruszania prawa do ochrony wizerunku okaże się przysłowiową walką z wiatrakami.

Być może od strony prawnej działalność Naszej Klasy w tej kwestii nie budzi zastrzeżeń, pozostaje jednak pytanie, czy w praktyce wypieranie się odpowiedzialności i pozostawianie użytkowników z ich problemami pozytywnie wpływać będzie na wizerunek miejsca "dla ludzi z klasą"...